Cổ phiếu PNJ đã tăng gấp 3 lần trong giai đoạn 2017-2018, nhưng sau đó giảm giá đến 50% khi thị trường tạo đỉnh, đã để lại nhiều bài học sâu sắc về đầu tư cổ phiếu tại Việt Nam.
Đề bài của thị trường trang sức bán lẻ
Tháng 4/2016, khi mua nhẫn cưới, tôi mới hiểu rõ hơn về Vàng 10k (cara), 14k, 18k, 24k (hay còn gọi là Vàng 9999) – tùy theo hàm lượng vàng trong nhẫn. Khi tìm hiểu về địa chỉ mua nhẫn, bạn chắc cũng như tôi, sẽ thấy rằng đa số hiện nay dân ta vẫn mua bán vàng trang sức ở các cửa hàng nhỏ lẻ, dân doanh.
Mỗi một khu vực (xã, phường, thị trấn) đều có 1-2 cửa hàng dân doanh uy tín. Như ở quê tôi, có 2. Uy tín ở đây được đánh giá bằng lịch sử kinh doanh, chính sách mua lại… chứ không có một “chứng chỉ” xác nhận của cơ quan nhà nước rằng cửa hàng này bán vàng là “chuẩn”. Họ nói đây là vàng 18k, thì sẽ rất khó để dân biết được đấy là vàng 18k thật (mà không phải vàng 10k). Uy tín này rõ ràng rất mù mờ, và không phải ngẫu nhiên mà “kinh doanh vàng” là nghề sản sinh ra nhiều đại gia. Hơn nữa, các mẫu mã nhẫn cưới đều khá đơn giản, được trưng trong cửa hiệu cũng là nhà dân, nhân viên phục vụ tất nhiên là “cây nhà lá vườn” …
Đấy là thực trạng chung ở thị trường trang sức bán lẻ ở Việt Nam hàng chục năm qua. Khách hàng không được phục vụ một cách “trân trọng”.
Thị trường điện thoại, đổ xăng… cách đây 15 năm cũng vậy. Nếu bực tức, nghi hoặc, hay bực mình khi đi mua trang sức, hay bất cứ lĩnh vực nào trong cuộc sống, thì hãy bình tâm ngồi xuống, và đặt câu hỏi này: “Ai sẽ là người đi giải quyết đề bài này?”
Doanh nghiệp là người đi giải đề bài của xã hội, đề bài càng khó, doanh nghiệp giải quyết được, thì càng thành công.
Năm 2016, khi tìm hiểu, tôi biết được đến 80% thị phần của thị trường vàng bạc trang sức bán lẻ ở Việt Nam nằm trong tay các cửa hàng truyền thống, chỉ 20% thuộc về các hãng có thương hiệu như PNJ, Doji, Bảo Tín Minh Châu.
So với nhiều nước ở châu Á, thị trường vàng trang sức của Việt Nam mới ở giai đoạn sơ khai và đang tăng trưởng nhanh. Với dân số gần 100 triệu dân, cơ cấu dân số 51% là nữ giới và còn trẻ, đang trong độ tuổi lao động… và sức tiêu thụ vàng trang sức tính trên đầu người ở mức thấp của châu Á, thì PNJ đủ sức vẫy vùng trong nhiều năm nữa.
Đặc tính này khác biệt hẳn so với thị trường sữa, thị trường viễn thông… nơi mà không gian tăng trưởng của doanh nghiệp bị giới hạn vì đã bão hòa. Trong các tiêu chí lựa chọn của Tichtru, “không gian tăng trưởng rộng mở” luôn là yếu tố đầu tiên, đảm bảo cho Chúng tôi tìm được một doanh nghiệp tăng trưởng nhanh.
Xem thêm: Sức hút lớn từ thị trường vàng bạc trang sức
Trong nhóm các doanh nghiệp có thương hiệu, chỉ PNJ là doanh nghiệp “hăng máu” nhất trong việc mở rộng, thời điểm giữa 2016, số cửa hàng bán lẻ của PNJ đã gấp 3 lần đối thủ đứng thứ 2 là Doji.
Đây là kết quả từ chiến lược “xoay trục” của PNJ từ năm 2012. Trước đây, PNJ cũng như nhiều doanh nghiệp khác, tập trung kinh doanh vàng miếng, với biên lợi nhuận rất mỏng chỉ từ 1-3%. Sau khi Ngân hàng Nhà nước tăng cường kiểm soát thị trường vàng, cùng với tầm nhìn của lãnh đạo – bà Cao Thị Ngọc Dung – PNJ dần xoay trục sang mảng Trang sức bán lẻ.
Khi phân tích về PNJ và các đối thủ cạnh tranh, tôi nhận thấy PNJ có nhiều lợi thế mà các đối thủ rất khó lòng san lấp trong ngày một ngày hai. Điều này đảm bảo PNJ có được “lợi nhuận siêu ngạch” và tránh được bài học từ BMP, NTP năm 2016, hay SKG năm 2015:
- Thứ nhất, PNJ sở hữu đội ngũ 1000 thợ kim hoàn lành nghề, số lượng nghệ nhân cấp quốc gia chiếm 1/3 cả nước. Chất lượng sản phẩm của PNJ luôn trong top đầu. PNJ luôn được Chính phủ lựa chọn để sản xuất quà tặng cho các sự kiện đối ngoại như APEC, quà tặng nguyên thủ…vv. Sản phẩm của PNJ dù chưa đến mức tạo sự khao khát sở hữu ở khách hàng (giống như Apple) nhưng cũng có chỗ đứng trong tâm trí khách hàng nhờ lịch sử thương hiệu lâu đời. Biên lợi nhuận của PNJ ở mảng này vì đó cũng là cao nhất ngành.
- Thứ hai, PNJ có Xí nghiệp nữ trang công suất 4 triệu sản phẩm/năm. Vào năm 2016-2017, PNJ chưa hoạt động full công suất nhà máy khi chỉ tiêu thụ được 2.5 triệu sản phẩm. Nghĩa là, PNJ còn đủ năng lực để đáp ứng nhu cầu mở rộng của hệ thống cửa hàng bán lẻ.
Tất nhiên, việc phân tích doanh nghiệp không đơn giản ở vài ý nhỏ kể trên, Tichtru nghiên cứu kỹ hơn về các tiêu chí khác về lãnh đạo, mô hình kinh doanh, động lực tăng trưởng… Tựu trung lại, PNJ đạt được khá nhiều tiêu chí để sàng lọc doanh nghiệp tăng trưởng của Chúng Tôi. Quan trọng hơn, các động lực tăng trưởng này không phải bánh vẽ, mà đã thể hiện ở con sốtăng trưởng, vào giai đoạn năm 2016-2017.
Hành trình tích lũy của cổ phiếu PNJ
Phương pháp của Tích Trữ không thuần túy phụ thuộc cơ bản, mà chú trọng rất nhiều đến đồ thị kỹ thuật của cổ phiếu. Qua đồ thị, quan sát hành vi của cổ phiếu ở mỗi giai đoạn thị trường điều chỉnh, hay doanh nghiệp có tin tức xấu, bạn sẽ hiểu rõ hơn về chất lượng cổ đông.
Từ tháng 9/2015, cổ phiếu PNJ tạo đáy về cơ bản và có giai đoạn tăng giá mạnh đến tháng 6/2016 thì đi vào điều chỉnh. Điểm khác biệt căn bản giữa phương pháp của Tichtru với các NĐT dài hạn (như Warren Buffett, Fisher) là Chúng tôi không bắt đáy và đặt niềm tin hoàn toàn vào các yếu tố dài hạn của doanh nghiệp.
Về điểm này, Chúng Tôi có nhiều lần đề cập đến sự khác biệt về vị thế của NĐT cá nhân so với các NĐT dài hạn, quỹ lớn như Buffett, Fisher. Ở cổ phiếu PNJ, vào tháng 8/2015, khi cổ phiếu PNJ xuống đáy vì sự cố liên quan đến Đông Á Bank, thì có quỹ lớn ở Việt Nam (Vietnam Holding) họ tiếp tục rót vốn đầu tư vào cổ phiếu này.
Cổ phiếu PNJ đi vào giai đoạn tích lũy chuẩn mực sau đó gần 1 năm trời. Trong gần 1 năm này, những vòng tròn mà chúng tôi đánh dấu trên đồ thị là những đặc tính chỉ xuất hiện ở những siêu cổ phiếu (sau này xuất hiện lại ở NTC, CTR). Các đặc tính này được Chúng tôi phân tích kỹ trong khóa học đầu tư chứng khoán đang xây dựng.
3 vòng tròn này trùng với những thời điểm nhạy cảm, như 1) thị trường tạo đáy, 2) tin tức liên quan ông Trần Phương Bình (chồng bà Ngọc Dung) bị bắt, 3) thị trường vào sóng tăng và cổ phiếu PNJ kiểm định lại vùng tích lũy, sau đó đột phá mạnh mẽ khỏi giai đoạn tích lũy.
Từ thời điểm bứt phá này, Tích Trữ đã tư vấn khách hàng, tự mình rót vốn đầu tư vào cổ phiếu PNJ hơn 1 năm. Trải qua nhiều sóng gió, gập gềnh, hành trình của cổ phiếu PNJ mang lại là thành quả gần gấp 3 lần so với thời điểm ban đầu. Từ vùng giá 26 này, cổ phiếu PNJ lên cao nhất là gần 68 vào tháng 4/2018. (đây là giá đã tính đến việc chia cổ tức, giá đã điều chỉnh vào thời điểm 2024)
Bài học ở cổ phiếu PNJ
Đầu năm 2018, là giai đoạn thị trường tăng giá điên cuồng, VNIndex chạm mốc 1200 điểm với sức kéo từ các cổ phiếu ngân hàng, chứng khoán (khá giống với giai đoạn hiện nay). Lượng tài khoản mở mới tăng mạnh, khắp nơi trên các diễn đàn, mạng xã hội… hằng hà sa số NĐT khoe lợi nhuận.
Chúng Tôi của năm 2018, vẫn đang mơ mộng vào việc đầu tư dài hạn và mong ước làm giàu nhanh từ đòn bẩy margin.
Bây giờ khi nhìn lại, Chúng Tôi nhìn trực diện và gọi tên chính xác việc “đọc sách Buffett” rồi “ôm cổ dài hạn bất chấp” là sai lầm giáo điều kinh điển mà nhiều NĐT “mọt sách” gặp phải. Chúng tôi phân tích kỹ hơn ở bài viết Đầu tư giá trị và cạm bẫy.
Và sai lầm thứ hai, “đòn bẩy margin” cũng là điểm yếu cốt tử mà đa số NĐT cá nhân gặp phải. Bằng việc dùng margin, Chúng Tôi đã “thêm công” cho mỗi cú tát của thị trường, và hành trình “trở về mặt đất” nhanh hơn dù cổ phiếu chỉ điều chỉnh vài chục phần trăm.
Cổ phiếu PNJ tạo đỉnh (ở vùng giá gần 100) và giảm gần 50% trong 4 tháng kể từ tháng 4/2018.
Giảm 50% từ đỉnh, trong 4 tháng, mà doanh nghiệp vẫn tăng trưởng bình thường!
Đúng là:
“Thị trường có thể vô lý hơn sức chịu đựng của bạn”.
Tichtru đã thành công ở thương vụ đầu tư vào cổ phiếu PNJ giai đoạn đầu, nhưng cũng gặp sai lầm ở chính cổ phiếu này vào giai đoạn thị trường chung tạo đỉnh phân phối. Bài học ở cổ phiếu PNJ đã thức tỉnh Chúng Tôi rất nhiều về nhược điểm của đầu tư dài hạn, sự khiêm nhường và thực dụng cần có ở một NĐT cá nhân như Bạn – và Chúng Tôi. Trên hết, đó là nhận thức được sự khốc liệt của thị trường chứng khoán!
Sai lầm là tài sản quý giá. Sẽ thật tai hại nếu bạn lãng quên mà không biến nó trở thành một kinh nghiệm xương máu của mình. Sai lầm có thể giết chết tài chính của bạn, nếu như thay vì học hỏi từ nó, bạn lại “củng cố” nó trở thành một thói quen xấu. Dù rằng, việc nhìn lại thất bại, hồi tưởng về những đau xót của quá khứ không phải là một việc mang lại cảm giác dễ chịu gì. Đa số đều sẽ không làm như vậy…
Nên đa số sẽ thua lỗ!
Chúng Tôi vẫn luôn nhắc nhở mình về những sai lầm, để sau này khi ở vào tình huống đó lần nữa, như thời điểm tháng 4/2018, Chúng Tôi biết rằng mình phải hành động khác đi.
Song, việc tăng giá gấp 3 lần kể từ thời điểm cổ phiếu PNJ bứt phá qua một nền tảng tích lũy kéo dài, càng củng cố cho Chúng Tôi niềm tin vào phương pháp của mình. Thực tế là nhờ bài học ở cổ phiếu PNJ, Chúng Tôi mới khuyến nghị được NTC, CTR, SIP… sau này.
Tichtru không muốn giáo điều, gò bó mình phải trở thành “nhà đầu tư dài hạn” gì cả. Bài học đầu tiên – và cũng khó khăn nhất – là nên biết mình là ai trên thị trường chứng khoán, qua đó mà có cách tiếp cận, kinh doanh cổ phiếu cho phù hợp với bản thân.
Đừng ảo tưởng mình là đệ tử chân truyền của Buffett, để rồi phải trả học phí đắt đỏ cho điều đó!